ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΠΟΜΑΚΩΝ (Μέρος 4ο)
Η Πομάκικη οικογένεια
Α. Έθιμα του Γάμου
Οι Πομάκοι γέροι έλεγαν ο άνθρωπος πρέπει να ακούγεται στη ζωή του τρεις φορές: στην γέννησή του, δηλαδή αγόρι ή κορίτσι και το ανάλογο γλέντι, στον γάμο του, ποιος, πως και ποια παντρεύτηκε, το ανάλογο γλέντι και στο θάνατό του, δηλαδή τι και ποια οικογένεια άφησε πίσω του. Εμείς θα περιγράψουμε πρώτα τον γάμο και έπειτα την γέννα που ακολουθεί και τον θάνατο. Όπως προαναφέραμε η γυναίκα είχε σπουδαίο ρόλο στην οικογένεια και σ’ αυτήν οφειλόταν η προκοπή και η ευημερία της οικογένειας. Οι γέροι Πομάκοι μας συμβουλεύανε ότι την γυναίκα που θα επιλέξεις πρέπει να υστερεί, να είναι «κατώτερη» σε τέσσερα σημεία έναντι του άνδρα: πρώτα πρέπει να είναι μικρότερη σε ηλικία [πο μλάντα], δεύτερο σημείο είναι να είναι κοντύτερη στο ύψος [πο κράπα], τρίτο σημείο είναι η περιουσία [ιμενιε] της να είναι λιγότερη από την περιουσία του άνδρα και τέταρτο να είναι λιγότερο δραστήρια με λιγότερες πρωτοβουλίες [ντου στογιατα] από τον άνδρα.
Επίσης να υπερέχει σε τέσσερα σημεία έναντι του άνδρα. Πρώτον και κύριο, να είναι ομορφότερη, ωραιότερη [καματνα] (όταν έχεις όμορφη γυναίκα δεν κυνηγάς άλλες γυναίκες), να έχει καλύτερη διαγωγή, δεύτερον, να είναι τίμια [πράβα] (η τίμια γυναίκα δεν σε μπλέκει σε μπελάδες), τρίτον, να είναι φρονιμότερη με καλύτερο χαρακτήρα [ντομοβνίτσα] (ό,τι πρόβλημα να παρουσιασθεί στην οικογένεια το χειρίζεται χωρίς να ξευτελισθεί η οικογένεια της) και τέλος, να είναι περισσότερο λιτοδίαιτη και ολιγαρκής [πεστιτσσέρκα]. Πολυδάπανη γυναίκα, απαιτητική, με λούσα και στολίδια φέρνει την καταστροφή.
.jpg)
Η Ζαγάλισα έχει επανειλημμένα ασκήσει σοβαρή και εμπεριστατωμένη κριτική στο Πρόγραμμα Εκπαίδευσης Μουσουλμανοπαίδων της Άννας Φραγκουδάκη (βλ και τ. 48, 50, 53, 55). Έχουμε υποστηρίξει ότι, ενώ οι υπεύθυνοι του Προγράμματος προπαγανδίζουν για ενίσχυση της ελληνομάθειας των μουσουλμάνων μαθητών,αυτο επί της ουσίας προωθεί την διγλωσσία στην εκπαίδευση: καθιερώνει την τουρκική γλώσσα ως την μοναδική και επίσημη μειονοτική γλώσσα όλων των μουσουλμάνων μαθητών. Παραγνωρίζονται έτσι η πομακική και η ρωμανί, μητρικές γλώσσες χιλιάδων μουσουλμανοπαίδων και ενισχύεται ο εκτουρκισμός από το ίδιο το «ελληνικό» κράτος και τους υπεύθυνούς του, πολιτικούς και πανεπιστημιακούς. .jpg)
Πρόκειται ουσιαστικά για απίστευτο εκτουρκισμό της εκπαίδευσης, αν ληφθεί υπόψη το γεγονός ότι οι χριστιανοί εκπαιδευτικοί μαθαίνουν τουρκικά για να πλησιάσουν την μητρική γλώσσα των μουσουλμάνων μαθητών. Χιλιάδες παιδιά Πομάκων, που έχουν ως μητρική γλώσσα τα πομακικά, θα διδάσκονται ελληνικά από χριστιανούς καθηγητές που θα τους εξηγούν το μάθημα στην …τουρκική γλώσσα! Ήδη, εδώ και δεκαετίες, τα παιδιά των Πομάκων τρομοκρατούνται στις σχολικές αίθουσες των μειονοτικών σχολείων από πληρωμένους γενίτσαρους μουσουλμάνους δασκάλους για να μην μιλήσουν την πομακική γλώσσα. Φανταστείτε τι μήνυμα – σε συμβολικό και πρακτικό επίπεδο – θα πάρουν από τους εκατοντάδες χριστιανούς εκπαιδευτικούς που θα τους εξηγούν το μάθημα στα ….τουρκικά, σε δημόσιο πρόγραμμα μαθημάτων. 
Σε αυτόν τον τόπο της φαιδρής πορτοκαλέας το είδαμε κι αυτό! Το τουρκικό προξενείο Κομοτηνής δημιούργησε δική του ποδοσφαιρική ομάδα από υπαλλήλους του αλλά και από τον ίδιο τον Τούρκο πρόξενο και από πέρυσι δίνουν αγώνες με ομάδες τουρκόφωνων και πομακόφωνων χωριών. 
Ένα άρθρο κόλαφος στο διαδίκτυο του Ιμπραχήμ Κενάρ, Πομάκου ακτιβιστή στη Νορβηγία και αρθρογράφου της Ζαγάλισα, προκάλεσε την οργή της τουρκόφωνης εφημερίδας Μιλλέτ στην Ξάνθη και του συνιδιοκτήτη της Τζενγκίζ Ομέρ. Μας διασκέδασε πολύ η οργή του Τζενγκίζ Ομέρ και τα ιστορικά του επιχειρήματα, επιπέδου φυλλάδας καφενείου. Μάλιστα, η Μιλλέτ επιστράτευσε και ένα …καθηγητή (τον Χασάν Ντεμίρογλου) από το τουρκικό πανεπιστήμιο Θράκης με έδρα την Αδριανούπολη, ο οποίος αναμασά τις γνωστές ακροδεξιές μπούρδες του Τουρκικού εθνικισμού για την καταγωγή των Πομάκων. Υποθέτουμε ότι ο τύπος αυτός, εάν ζούσε λίγες δεκαετίες πριν, θα ισχυριζόταν ότι οι Κούρδοι είναι ορεινοί…Τούρκοι. Aυτή ήταν η αγαπημένη θεωρία των Τούρκων, ότι οι Κούρδοι δεν είναι άλλο παρά …ορεινοί Τούρκοι! Άπειρες συζητήσεις στην τουρκική τηλεόραση από καθηγητές πανεπιστημίων και …επιστημονικά άρθρα, υποστήριζαν τη θέση αυτή. Όταν όμως οι τουρκικές ρατσιστικές μπούρδες δεν έπιασαν τόπο, τότε όλοι εκείνοι οι καθηγητές εξαφανίστηκαν… 
Η Ζαγάλισα είναι η μόνη εφημερίδα στην Ελλάδα, η οποία από την πρώτη στιγμή, παρακολούθησε συστηματικά την λειτουργία της Τράπεζας Ζιραάτ και κατήγγειλε πλήθος προκλητικών ενεργειών, όπως καταγράφηκαν στις στήλες μας. Αποφύγαμε τις ζημιογόνες υπερβολές και διαστρεβλώσεις στις οποίες προσέφυγαν άλλοι και οι οποίες όχι μόνο δεν επαληθεύθηκαν ποτέ (δήθεν πάμφθηνα δάνεια, υψηλά καταθετικά επιτόκια κλπ), αλλά δεν αντέχουν και στον έλεγχο της κοινής λογικής. Οποιαδήποτε αναφορά της Ζαγάλισα, υπήρξε πάντα διασταυρωμένη. 