Πολιτισμός

ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΕΓΚΛΗΜΑ ΚΑΤΑ ΤΩΝ ΠΟΜΑΚΩΝ

Διοργανώνεται και φέτος 4,5 και 6 Αυγούστου το πανηγύρι του ΧΙΛΙΑ στην περιοχή του χωριού Ρούσα (ανατολική ορεινή Ροδόπη), οι ρίζες του οποίου χάνονται στις αλεβίτικες παραδόσεις των Πομάκων της περιοχής και στη βυζαντινή περίοδο.

     Είναι γνωστό ότι το πανηγύρι τα τελευταία χρόνια αν και γίνεται στη Γη των Πομάκων και είναι οι ίδιοι κυρίως που συμμετέχουν, παρόλα αυτά έχει τουρκοποιηθεί πλήρως. Η τραγωδία είναι ότι το ελληνικό κράτος όχι μόνο δεν αντέδρασε αλλά συνεχίζει να ενισχύει τους διοργανωτές, να τους νομιμοποιεί και να συμμετέχει δια των εκπροσώπων του. Πρόκειται για έγκλημα σε βάρος της πομάκικης ταυτότητας, τα αργύρια της οποίας είναι οι ψήφοι των μουσουλμάνων.

Κατηγορία: 

ΤΑ ΠΑΝΗΓΥΡΙΑ ΤΩΝ ΠΟΜΑΚΩΝ - Σύντομη αναφορά στον εκτουρκισμό τους.

Η μακρά και πολυσχιδής διαδικασία εκτουρκισμού των Πομάκων, εξαπλώθηκε σε όλο το εύρος του λαϊκού τους πολιτισμού και φυσικά στα πανηγύρια τους. Ειδικότερα, στα δύο μεγαλύτερα σε μέγεθος πανηγυριού του νομού Ροδόπης, αυτό του Ακρίτα (Αλάνατ στα πομάκικα / Αλάν Τεπέ στα τουρκικά) και Χίλια (Σετσέκ στα τουρκικά), κατεβλήθησαν επίπονες προσπάθειες να χάσουν τον πομακικό τους χαρακτήρα και να αποκτήσουν όλα τα τυπικά χαρακτηριστικά ενός τουρκικού πανηγυριού, ομοίου με όσα γίνονται στα όρια του τουρκικού κράτους.

Οι δυνάμεις που εργάστηκαν προς την κατεύθυνση αυτή είχαν τρομακτική επιτυχία τα τελευταία χρόνια, αρχής γενομένης από το πανηγύρι του Ακρίτα. Το 1997 (23-24/08/97), εντάθηκαν οι προσπάθειες για την αποπομπή του παραδοσιακού Αγά (χορηγού –τιμώμενου προσώπου) του πανηγυριού, Πομάκου Χατίπ Μεμέτ, ο οποίος δεν ευθυγραμμιζόταν με την διαδικασία εκτουρκισμού του θεσμού. Το 1998 του ανακοινώθηκε από τον νυν πρόεδρο της κοινότητας Οργάνης Χατζηγιακούπ Μουσταφά (πολιτικό συνεργάτη και προστατευόμενο του νομάρχη Ροδόπης Στέργιου Σταυρόπουλου), ότι παύει να είναι πλέον Αγάς.

Κατηγορία: 

Το τελευταίο Πομακικό πανηγυρι του Αλάνατ (Αλάν Τεπέ) 21-23 Αυγούστου 1998

Η Ζαγάλισα θα δημοσιεύσει σειρά άρθρων του Κέντρου Πομακικών Ερευνών για τη διαδικασία εκτουρκισμού των  παλιών Πομακικών πανηγυριών του Αλάνατ (Αλάν Τεπέ) και του Χίλια στο νομό Ροδόπης. Τα άρθρα αυτά είχαν δημοσιευτεί παλιότερα στον τοπικό τύπο. 

Ξεκινάμε με το παραδοσιακό πομακικό πανηγύρι του Αλάνατ που διοργανώθηκε για τελευταία φορά από το Κέντρο Πομακικών Ερευνών, στις 21 - 23 Αυγούστου 1998.

Είχε προηγηθεί η απόπειρα αρπαγής της διοργάνωσης του πανηγυριού από τους μηχανισμούς του τουρκικού εθνικισμού με τη συνέργεια των τοπικών ελληνόφωνων αρχόντων της Κομοτηνής και η έξωση του παραδοσιακού αγά του πανηγυριού, Χατίπ Μεμέτ. Έτσι, το Κέντρο Πομακικών Ερευνων διοργάνωσε με τη σειρά του το κανονικό Πομακικό πανηγύρι. Έμελλε να είναι η τελευταία φορά, εξαιτίας του πολέμου που δέχθηκαν οι Πομάκοι από τους ελληνόφωνους άρχοντες και τους τουρκόφωνους εθνικιστές. Μετά το 1998, τα πανηγύρια αρπάζονται από τους φορείς του τουρκικού εθνικισμού και εκτουρκίζονται κάθε χρόνο όλο και βαθύτερα.

Περιγράφεται επίσης, η τάση των τοπικών αρχόντων στην ελληνική Θράκη, να ξεπουλάνε τα πάντα μπροστά στο ενδεχόμενο του κέρδους ψήφων στις εκάστοτε εκλογικές αναμετρήσεις.

Σήμερα,  τα πανηγύρια έχουν εκφυλιστεί σε τουρκικές φιέστες και μηχανισμούς προβολής Τούρκων πολιτικών και δημιουργίας δεσμών με Τούρκους παντός προέλευσης (ανατολική Θράκη, βουλγαρική Θράκη, Προύσα κτλ).

 

ΤΟ ΠΟΜΑΚΙΚΟ ΠΑΝΗΓΥΡΙ ΤΟΥ ΑΛΑΝΑΤ (ΑΛΑΝ ΤΕΠΕ) ΚΑΙ ΟΙ «ΑΡΜΟΔΙΟΙ»

 

Η περίπτωση του πομακικού πανηγυριού του Αλάνατ, φανέρωσε σε απογοητευτική κλίμακα το εύρος του εθνικού αποχρωματισμού που υπέστησαν τοπικά κέντρα εξουσίας, τα οποία εμπρός στην πιθανότητα απώλειας των επόμενων εκλογών είναι πρόθυμα να σχετικοποιήσουν τα πάντα και να δώσουν δείγματα καλή συμπεριφοράς στους μπέηδες της μειονοτικής νομενκλατούρας.

Η προσχεδιασμένη απόπειρα τουρκοποίησης του πανηγυριού στο Αλάνατ, δεν απέδωσε λόγω της αντίδρασης του Αγά Μεχμέτ Χατίπ, ο οποίος αρνήθηκε να καταστεί όργανο της φασιστικής τουρκικής ιδεολογίας αλλά και κομματικό ενεργούμενο.

Η εκδήλωση έγινε τελικά μέσα σε πολεμικές συνθήκες τόσο από την πλευρά της Άγκυρας, όσο και παραγόντων της ελληνικής πολιτείας. Μειονοτικό ελληνόφωνο έντυπο (Περισκόπιο) έκανε λόγο για ανάμιξη του νομάρχη Ροδόπης Σ. Σταυρόπουλου, ώστε να σταματήσει το πανηγύρι και φέρεται να διέταξε ο ίδιος τη διακοπή των εργασιών διαμόρφωσης του σχετικού χώρου.

Κατηγορία: 

Πομακική συνταγή: Πιτάρ ή Πιτάρνικ

Πιτάρ ή Πιτάρνικ

Παραδοσιακή συνταγή από τα Πομακοχώρια της Ροδόπης και της Ξάνθης.

 

Υλικά:

Λίπος (λόϊ) ζώου

Αλάτι (σολ)

Πιπέρι

 

Το πιτάρ γίνεται από το λιπος ζώου και χρησιμοποιείται όχι μόνο ως τροφή αλλά και ως υποκατάστατο του λαδιού ή του βουτύρου για τους φτωχούς Πομάκους.

Κατηγορία: 

Πομακικές Παροιμίες με ζώα

 ΑΓΕΛΑΔΑ

1. Σέκα κράβα νέϊνουτουσι τέλε λίζζε = κάθε αγελάδα το δικό της μοσχάρι γλύφει.

2. Τσσουλέκ σα φάτα ζα γιεζίκεν ι κράβα ζα ρογκάν  = ο άνθρωπος πιάνεται από τη γλώσσα και η αγελάδα από το κέρατο.

 

ΑΛΕΠΟΥ

1. Ανά κουρνάς λεσίτσα ζα όπασκατα να φάτασα = μια έξυπνη αλεπού από την ουρά πιάνεται.

2. Στάρα λεσίτσα πρέτσκα νι ίστε = η γριά αλεπού δεν χρειάζεται βέργα.

 

ΑΛΟΓΟ

1. Σας πράζνα ζουμπίλνισα κον σα νι φάτα = με άδειο τορβά άλογο δεν πιάνεις.

2. Κον ουμίρα πατ ουστάνβα, γιουνάκ ουμίρα γιούμε ουστάνβα = το άλογο ψοφάει, ο δρόμος μένει, το παληκάρι πεθαίνει, όνομα αφήνει.

3. Αϊράν νέμα ζα πιγιένιε σας καν χόντι να πικάνιε = δεν έχει αϊράνι για να πιει, αλλά με άλογο πάει να κατουρήσει

(ο φτωχός που το παίζει πλούσιος)

 

ΑΡΚΟΥΔΑ

1. Χούμπαβα τα κρούσσε φσε μέτσσκατα γιεντέ = το καλό αχλάδι πάντα η αρκούδα το τρώει.

(ο απλός χωρικός πάντα θέλει να πάρει το καλύτερο αλλά στο τέλος το κερδίζει ο πιο δυνατός)

 

ΑΡΝΙ

1. Γιάγκνε ζντράβο ι σίτεν βάλεκ νι μπίβα = το αρνί υγιέστατο και ο λύκος χορτάτος αποκλείεται.

 

ΒΟΥΒΑΛΙ

1. Μπεβολίτσα σαγιέ τσσέρνα άμα μπέλιτσκου πρέσνου ντουγί = το βουβάλι μπορεί να είναι μαύρο αλλά κάτασπρο γάλα δίνει.

Κατηγορία: 

Πομακικές Παροιμίες

 

Τσίστι σσμέτκι, μπέλου λίτσε = καθαροί λογαριασμοί, άσπρο πρόσωπο.

Μπλάγκα ρέτσκα, ζζέλεζνι βρατά ουτβάρα = γλυκιά κουβέντα, σιδερένια πόρτα ανοίγει.

Κατηγορία: 

ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΠΟΜΑΚΩΝ (Μέρος 4ο)

                                                                     Η Πομάκικη οικογένεια

                                                                        Α. Έθιμα του Γάμου

 Ιμάμ ΑχμέτΟι Πομάκοι γέροι έλεγαν ο άνθρωπος πρέπει να ακούγεται στη ζωή του τρεις φορές: στην γέννησή του, δηλαδή αγόρι ή κορίτσι και το ανάλογο γλέντι, στον γάμο του, ποιος, πως και ποια παντρεύτηκε, το ανάλογο γλέντι και στο θάνατό του, δηλαδή τι και ποια οικογένεια άφησε πίσω του. Εμείς θα περιγράψουμε πρώτα τον γάμο και έπειτα την γέννα που ακολουθεί και τον θάνατο. Όπως προαναφέραμε η γυναίκα είχε σπουδαίο ρόλο στην οικογένεια και σ’ αυτήν οφειλόταν η προκοπή και η ευημερία της οικογένειας. Οι γέροι Πομάκοι μας συμβουλεύανε ότι την γυναίκα που θα επιλέξεις πρέπει να υστερεί, να είναι «κατώτερη» σε τέσσερα σημεία έναντι του άνδρα: πρώτα πρέπει να είναι μικρότερη σε ηλικία [πο μλάντα], δεύτερο σημείο είναι να είναι κοντύτερη στο ύψος [πο κράπα], τρίτο σημείο είναι η περιουσία [ιμενιε] της να είναι λιγότερη από την περιουσία του άνδρα και τέταρτο να είναι λιγότερο δραστήρια με λιγότερες πρωτοβουλίες [ντου στογιατα] από τον άνδρα.

Επίσης να υπερέχει σε τέσσερα σημεία έναντι του άνδρα. Πρώτον και κύριο, να είναι ομορφότερη, ωραιότερη [καματνα] (όταν έχεις όμορφη γυναίκα δεν κυνηγάς άλλες γυναίκες), να έχει καλύτερη διαγωγή, δεύτερον, να είναι τίμια [πράβα] (η τίμια γυναίκα δεν σε μπλέκει σε μπελάδες), τρίτον, να είναι φρονιμότερη με καλύτερο χαρακτήρα [ντομοβνίτσα] (ό,τι πρόβλημα να παρουσιασθεί στην οικογένεια το χειρίζεται χωρίς να ξευτελισθεί η οικογένεια της) και τέλος, να είναι περισσότερο λιτοδίαιτη και ολιγαρκής [πεστιτσσέρκα]. Πολυδάπανη γυναίκα, απαιτητική, με λούσα και στολίδια φέρνει την καταστροφή.

Κατηγορία: 

ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΠΟΜΑΚΩΝ (Μέρος 3ο)


Ιμάμ ΑχμέτΕργασία και οικογένεια

 

Οι Πομάκοι για τις εργασίες τους στηρίζονταν στην εμπειρία και στον πατροπαράδοτο τρόπο. Ο γονέας μάθαινε στο παιδί του τις απαραίτητες γνώσεις: καταρχάς, ο πατέρας στον υιό του πως και πότε καλλιεργούνται τα χωράφια [πόλενι, νίβι], πως συντηρούνται και φυλάγονται [ποτ ρεντέβανιε, ποτ σκλαβανιε] τα αγροτικά προϊόντα [ζζίτο], πως εκτρέφεται και πολλαπλασιάζεται [πλόντι] ένα κοπάδι [ζζιβίνα]. Ακόμα, πως αξιοποιούμε τα γαλακτοκομικά [masul], όπως το άρμεγμα [ντουγιενιε], την παρασκευή τυριού [πουτσίρενιε], γιαουρτιού [ugurt], βουτύρου, από βραστό ή άβραστο γάλα [βαρένο, σορόβο μλέκο], την σφαγή και εκδορά [κλάνιε, ντράνιε] ζώων, το ζευγάρωμα για τα κατσίκια [πάρτσενιε], για τα πρόβατα (μάρλενιε) και η εποχή, τις ξεγεννήσεις [rajba], τον απογαλακτισμό [ουτμπίβανιε], το κούρεμα [στρίγκανιε] του μαλλιού και κατσικίσιας τρίχας, την πρακτική κτηνιατρική [λεκοβανιε], τους τρεις τρόπους ευνουχισμού [kupanak, çukanak, burmalık] κ.τ.λ.


Ο έφηβος Πομάκος των 17 και 18 ετών ήταν καθ όλα έτοιμος να αντιμετωπίσει τις δυσκολίες της ζωής. Στην ηλικία αυτή γνώριζε να κατασκευάζει μόνος του το αλέτρι [uralo], το υποζύγιο [χουμότ], το κάδο δουρβάνι [μπουρίλο], τη ξύλινη μαντρόσφυρα [τσσουρίλκα], την καρδάρα [καμπλίτσα], το παχνί [yasla], το τουλούμι [meh], το σαμάρι, την σέλα [yer], το καπίστρι [gem], το χαλινάρι [ογκλάφ].

Κατηγορία: 

Σελίδες