Άγνωστες ιστορικές πτυχές ΟΙ ΠΟΜΑΚΟΙ ΣΤΗΝ ΕΘΝΙΚΗ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ (1941-1945) Διακρίθηκαν για τον ηρωϊσμό τους και στην Κορέα

Δημοσιεύουμε αποσπάσματα από άρθρο που περιέχεται στο περιοδικό «Εθνική Αντίσταση», το οποίο εκδίδεται στη Δράμα και μας αποστέλλεται δωρεάν. Τα στοιχεία του άρθρου είναι από το βιβλίο του Βασίλη Χατζηθεοδωρίδη «Η κατοχή στην αν. Μακεδονία – Θράκη (1941 – 1945)». Πρόκειται για την εθελοντική εισχώρηση στις τάξεις των Εθνικών Αντάρτικων Ομάδων, Πομάκων από τη νότια Βουλγαρία που συντάχθηκαν με τους αντάρτες και πολέμησαν το βουλγαρικό στρατό που κατέλαβε την Μακεδονία και τη Θράκη.



Σε προηγούμενο φύλλο της εφημερίδας μας (φ.56) είχαμε αναφερθεί με πρωτοσέλιδο αφιέρωμα στη συμμετοχή Πομάκων στις τάξεις του ΕΛΑΣ στη Θράκη και στα κείμενα του τούρκου αντιστασιακού Μιχρί Μπελί που ως πραγματικός δημοκράτης αναγνώριζε απερίφραστα την ύπαρξη Πομάκων, Αλεβιτών και Ρωμά. Ακολουθούν αποσπάσματα από το άρθρο:


«Από το Νοέμβριο του 1943, από τα νότια σύνορα της Βουλγαρίας, όπου κατοικούν, βοηθούν ένοπλοι και άοπλοι τις ανταρτικές ομάδες στην Α.Μ.Θ. Ο Γενικός Αρχηγός και όλοι οι καπεταναίοι και αντάρτες, έχουν πάντα να πουν ένα καλό λόγο για τους Πομάκους συνεργάτες και συμπολεμιστές από το Στρυμώνα ως τον Έβρο.


Στις αρχές του 1944 συστηματικοποιήθηκε το μυστικό πληροφοριακό δίκτυο κατά μήκος των ελληνοβουλγαρικών συνόρων, βασισμένο σε πυρήνες όπως τον Αλή Ριζά, τον Τσαβούσογλου Σαμπάν, τον Σπαΐογλου Σουλεϊμάν, τον Σουρόγλου Ισμαήλ, τον Σόμπογλου Ιμπραήμ. Τον Οκτώβριο του 1944, μετά τη μεταπολίτευση, στη Βουλγαρία, ένα επίλεκτο ένοπλο τμήμα εντάχθηκε στο αρχηγείο του Μποζ – Νταγ του καπετάν Παντελή, από όπου και οι πληροφορίες. Οι άοπλοι οπλίστηκαν με όπλα που μεταφέρθηκαν εκεί από το Τσαμλίκ της Χαϊδούς. Οι περισσότεροι φορούσαν φέσι. Πολλές αποστολές τους προς το Κουτέσοβο, το Τσαβδάρ Μαχαλέ, τον Άρδα και το Δοσπάτ στέφθηκαν από επιτυχία.


Στο Καρά Ντερέ έγινε η ορκωμοσία τους σε επίσημη τελετή ενώπιον των καπεταναίων Α. Φωστηρίδη, Α. Αβραμίδη, Π. Παπαδάκη, Α. Τοπούζογλου, Θ. Τσακιρίδη, Θ. Μικρόπουλο και πολλών άλλων. Ένας – ένας οι ποτουροφόροι ορκίζονταν στο Κοράνι και παραλάβαιναν τον οπλισμό τους. Κι έπειτα η μυσταγωγία τελείωνε με τον ζεστό καφέ από ρεβίθι, που έστειλε η κ. Μαρία η Χατζηπαυλίδου από την Ψηλή Ράχη.


Όσοι Πομάκοι έλαβαν μέρος στη μάχη της Σκαλωτής το 1944 διακρίθηκαν για την πολεμική τους τέχνη και τη γενναιότητα τους. Περί το τέλος του 1944, ύστερα από διαταγή του ταγματάρχη Γιάννη Παπαθανασίου, επιτελικού αξιωματικού στο Γενικό Αρχηγείο, με διαταγή του προς το 19ο και το 41ο τάγμα πεζικού κάλεσε όλους τους Πομάκους να συγκεντρωθούν στο Κάτω Νευροκόπι και στο Παρανέστι.



Μετά τον πόλεμο, απογοητευμένοι και λησμονημένοι από το ελληνικό κράτος, υπέκυψαν στα μέτρα που πάρθηκαν για αυτούς από τους γείτονες μας. Σταδιακά και συστηματικά τους μετακίνησαν προς την Αν. Θράκη. Οι περισσότεροι όμως μεταφέρθηκαν και εγκαταστάθηκαν στις περιοχές της Νικομήδειας (Ισμίτ) και της Προύσας στην Τουρκία. Αυτοί που το θεωρούσαν προσβολή να αποκαλούνται Τούρκοι ή Βούλγαροι στην κατοχή».


Μερικοί έμειναν στην Ελλάδα: «μια ομάδα 8 – 10 Πομάκων έλαβε μέρος στον πόλεμο της Κορέας και διακρίθηκε με ασυνήθιστο ηρωισμό. Κάποιοι μάλιστα σκοτώθηκαν εκεί. Μερικοί από αυτούς κυκλοφορούσαν στη Δράμα ως το 1953 με δίκοχα, κόκκινες μπότες, ντυμένοι στο χακί».


«Από το πλήθος των αναγνωρισμένων Πομάκων ως αγωνιστών της Εθνικής Αντίστασης, παραθέτουμε τους εξής:


1. Αγιάνογλου Χασάν του Μεχμέτ


2. Απάζογλου Απίφ του Αχμέτ


3. Απάζογλου Τζαβέτ του Αχμέτ


4. Ασνάνογλου Αλής του Ασάν


5. Ατέμογλου Σουλεϊμάν του Ατέμ


6. Αχμέτογλου Τζεμάλ του Λετίφ


7. Γιαγχιάν Μαχμούτ του Αζίπ


8. Δηλημάμογλου Οσμάν του Χουσεΐν


9. Ζηράμογλου Μεχμέτ του Μουσταφά


10. Καβάν Ζαλή του Χασάν


11. Καγιόγλου Φαΐκ του Αλή


12. Κάσκος Αχμέτ του Ραμασάν


13. Καρακούσογλου Ισεΐν του Αζχμέτ


14. Καρακούσογλου Μουσταφά του Αχμέτ


15. Καραμουσταφάογλου Μουσταφά του Ρούσα


16. Καραχασάν Σαμπάν του Χασάν


17. Καραχασάν Χασάν του Χασάν


18. Καψάλογλου Χουσεΐν του Ισμαήλ


19. Κέκογλου Αλή του Ταλιά


20. Κελέσογλου Μουσταφά του Νετζίπ


21. Κεχαγιάογλού Αλή Ριζά Ισμαήλ του Ισμαήλ


22. Κεχαγιάογλού Ζεΐνιν του Ισμαήλ


23. Κεχαγιάογλου Ιρίν του Ιρίς


24. Κεχαγιάογλου Ισμαήλ του Ταχήρ


25. Κεχαγιάογλου Χουσεΐν του Μουράτ


26. Κεχαγιά Αβδουλάχ του Μουσάτ


27. Κοκκίνοφ Ατέμ του Γιαόνη


28. Κόρογλου Αλή του Χουσεΐν


29. Κουριτοσμάνογλου Ουσεΐν του Σεκίρ


30. Κουριτοσμάνογλου Οσμάν του Σεκίρ


31. Κούτογλου Αλή του Σαλή


32. Κοστέκογλου Αλή του Ισεΐν


33. Μολά Ογλού Αμέτ του Ισλή


34. Μολά Ογλού Σαλή του Μουσταφά


35. Μερλέφ Χαμίτ του Σαχίν


36. Μπουρμπαόγλου Μεχμέτ του Αχμέτ


37. Ογλού Ακέρ Γιουσούφ του Γιουσούφ


38. Ουρούτσογλου Ραφάτ του Μεχμέτ


39. Ουζούνογλου Μεχμέτ του Σαΐπ


40. Ομπάν Φράνι του Φρανς


41. Παλιόγλου Ραΐφ του Χασάν


42. Πασόγλου Αχμάτ του Σαβιτίν


43. Πετκερόγλου Γιουσεΐν του Οσμάν


44. Τιλέκογλου Χασάν του Χουσεΐν


45. Πουρουτσιόγλου Μεχμέτ του Ισμαήλ


46. Σαΐδογλου Οσμάν του Χασάν


47. Σαλήογλου Αλή του Βαλή


48. Σαλήογλου Γεφίκ του Κιουτσούκ


49. Σαλήογλου Οσμάν του Χασάν


50. Σαλήογλου Οσμάν του Σαλή


51. Σεμερτζόγλου Χουσεΐν του Ρεφέ


52. Σαπόγλου Αχμέτ του Αλή


53. Σόπογλου Ιβραήμ του Μουσταφά


54. Σούρογλου Ισμαήλ του Οσμάν


55. Σουφρόνογλου Χασάν του Οσμάν


56. Σοπρόγλου Σουλεϊμάν του Σουλεϊμάν


57. Σπυρόφ Ουλεϊμάν του Σαλή


58. Τερζόγλου Μεχμέτ του Μουσταφά


59. Τερόφ Αλετή του Μουσταφά


60. Τσαβούσογλου Ραμζή του Αλή


61. Τσαβούσογλου Σαπάν του Χασάν


62. Τσαβούσογλου Μεχμέτ του Χασάν


63. Τσάλογλου Ουσεΐν του Μουράτ


64. Τσαούσογλου Μουσταφά του Οσμάν


65. Τσαούσογλου Τζεμάλ του Χουσεΐν


66. Τσεσούρογλου Ιμπραήμ του Σιπέρ


67. Τσεφέρογλου Αχμέτ του Μουσταφά


68. Τσαχήρογλου Σερκέφ του Ταχάρ


69. Τσινόγλου Ισμαήλ του Μπαϊράμ


70. Τσολάκογλου Χουσεΐν του Ουσεΐν


71. Χασάνογλου Αλή του Χασάν


72. Χατζήογλου Ραήφ του Ιουσεΐν


73. Αμπτουλά Ρετζίπ του Γιουσούφ


74. Καζεπατζή Χαλήλ του Χασάν


75. Κατίογλου Μουσταφά του Ισμαήλ


76. Κελετζέκος Μεχμέτ του Σερίφ


77. Κουγκουρούκογλου Ισεΐν του Μεχμέτ


78. Παϊράμογλου Οσμάν του Ισμαήλ


79. Παπουτσιόγλου Μεμέτ του Ιουσεΐν


80. Παπουτσιόγλου Αλή του Ιουσεΐν


81. Ρουσιάνογλου Χαλήλ του Ρουσίαν


82. Σαπάνογλου Αλή του Ισέτ


83. Σουλεμάν Ουσεΐν του Σαλή


84. Τοσμάνογλου Σαλή του Χασάν


85. Τσαβδάρογλου Οσμάν του Χασάν


86. Τσεγγέλογλου Ιβραήμ του Ομέρ


87. Χαβανόγλου Ταχήρ του Ταχήρ


88. Χαλήλογλου Ζαήμης του Ιουσούφ


89. Καράνταη Χασάν του Χουσεΐν


Απόφ. Β5/87/1958 ΓΕΕΑ


Τελειώνοντας με τα αποσπάσματα του άρθρου, παραθέτουμε μία παράγραφο που αναπαράγει παλαιότερο δημοσίευμα της εφημερίδας «Το Βήμα» και το οποίο μιλάει για την τεράστια προσφορά της Ζαγάλισα και του Πομακικού μας Κινήματος ως προς την αναγνώριση των Πομάκων και των δικαιωμάτων τους από το ελληνικό κράτος, έστω και με ανεπίσημο τρόπο:


«Η πολιτεία σε μια προσπάθεια έμπρακτης διορθωτικής κίνησης, αποφάσισε πρόσφατα να ονομάσει τους πρώτους έφεδρους αξιωματικούς Πομάκους. Είναι μία χειρονομία ενσωμάτωσης τους για πρώτη φορά στο ελληνικό κοινωνικό σύστημα. Η απόφαση είχε σχέση με τον ενθουσιασμό του υφυπουργού Εθν. Άμυνας, όταν επισκέφθηκε τους κατοίκους της περιοχής Εχίνου στο τέλος Οκτωβρίου 1997. Του επεφύλαξαν ενθουσιώδη υποδοχή, σε όλα τα σπίτια κυμάτιζε η ελληνική σημαία και έχουν εκδόσει εφημερίδα (τη Ζαγάλισα) στα πομάκικα με ελληνικούς χαρακτήρες (Το Βήμα, 2.11.1997)».



Όμως, πολύτιμα στοιχεία για την ένταξη των Πομάκων στο ελληνικό αντάρτικο υπάρχουν και στο βιβλίο του Κώστα Κωνσταντάρα (που ήταν στον ΕΛΑΣ) «Αγώνες και διωγμοί», όπου παρατίθενται αποσπάσματα από έγγραφα των Εθνικών Αντάρτικων Ομάδων που μιλούν για αυτή ακριβώς την ένταξη των Πομάκων στις ομάδες αυτές. Στο έγγραφο υπ. Αριθμόν 217 αναφέρεται πως:


«Διατάζω, πως όλοι οι Πομάκοι που έχουν καταφύγει στο ελληνικό έδαφος, να συγκεντρωθούν, οι μεν που βρίσκονται δυτικά του Νέστου στο Κάτω Νευροκόπι, ενώ αυτοί που βρίσκονται ανατολικά του Νέστου στο Παρανέστι... Όλοι οι Πομάκοι θα αποτελέσουν χωριστά τμήματα με δική τους διοίκηση. Από δω και πέρα όποιος Πομάκος καταφεύγει στο δικό μας έδαφος θα οδηγείται στο πιο κοντινό τμήμα Πομάκων».


Σε άλλο έγγραφο που απευθύνεται στον καπετάνιο Αναστάσιο Αβραμίδη διαβάζουμε:


«Αρχηγέ Αναστάση, πήγα στο Κατάχλωρο και συναντήθηκα με τον αρχηγό των Πομάκων Φαΐα που βρίσκεται Διαταγές για Πομάκους στην περιοχή Καταχλώρου με προσωρινή δύναμη ανδρών 100. Έστειλαν είδηση στα υπόλοιπα χωριά των Πομάκων όπου βρίσκονται φυγάδες στρατιώτες Πομάκοι του βουλγαρικού στρατού να συγκεντρωθούν όλοι. Πρόθυμοι είναι να λαμβάνουν διαταγές και να υπαχθούν στους ελληνικούς νόμους και στις διαταγές του ελληνικού αντάρτικου. Και ο Καρά Μουσταφά είναι σε ταξίδι για να κάνει αναγνώριση για τις αποθήκες που μας ειδοποίησαν. Πιστεύω ότι πολύ σύντομα να συγκεντρωθεί δύναμη μεγάλη η οποία είναι διασκορπισμένη στα δάση... Εγώ για να τους δώσω θάρρος και ψυχραιμία τους πήρα μαζί μου για μια μέρα γιατί ήταν απελπισμένοι... Πάντως έχουμε μεγάλη πεποίθηση ότι θα συγκεντρωθεί μεγάλη ένοπλη δύναμη Πομάκων».


Τα στοιχεία που παρατέθηκαν παραπάνω είναι εξαιρετικά σπουδαία και φωτίζουν άλλη μια άγνωστη πτυχή από τη νεότερη ιστορία των Πομάκων.


Τεύχος 92-83, Αύγουστος - Δεκέμβριος 2017

Κατηγορία: